وظیفه فراموش‌شده سینمای کمدی
تاریخ انتشار: ۲ اردیبهشت ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۱۶۶۹۱۳
استاندارهای کمدی‌فانتزی
قبل از پرداختن به اینکه سال گربه چطور فیلمی است، لازم است درباره ژانر کمدی فانتزی گفت؛ این ژانر همان‌طور که از نامش بر می‌آید، باید دربرگیرنده المان‌های هر دو ژانر کمدی و فانتزی باشد و حداقل باید چهار اصل را رعایت کند تا بتواند یک اثر استاندارد نام بگیرد. اولین اصل این است که داستان بایدهمذات‌پنداری را درمخاطب خود برانگیزد تا مخاطب بتواند وارد دنیای فیلم شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
نحسی در فیلمی شلخته
فیلم سال گربه، داستان پسربچه‌ای به نام جهانگیر غزنوی با بازی بهرام افشاری است که در سالی خاص براساس طالع‌بینی چینی به دنیا آمده است؛ سال گربه. همان‌گونه که در فیلم نیز به آن اشاره می‌شود، سال گربه یک ویژگی خاص دارد و آن این است که سال گربه، سال نحسی است و هر ۱۲ سال هر کس در نزدیکی جهانگیر باشد، می‌میرد در حالی که خود جهانگیر همیشه به گونه‌ای از مرگ فرار می‌کند.در کنار این موضوع، هسته اصلی داستان را علاقه زیاد جهانگیر به مشهور شدن شکل می‌دهد و قرار است این دو موضوع دو بخش اصلی ژانر فانتزی کمدی فیلم سال گربه را تشکیل دهد.همواره اولین اصل در داستان‌نویسی، ایجاد دنیا یا فضایی است که مخاطب را به درون خود بکشد و اصطلاحا مخاطب بتواند با شخصیت‌های داستان همذات‌پنداری بکند. نکته‌ای که در سال گربه شاهد آن نیستیم، درواقع این فیلم اصلا به سمت ساختن یک فضا نمی‌رود و صرفا توجیهی می‌آورد تا بتواند سرسری از وجه فانتزی خود عبور کند. همان‌طور که پیش از این گفته شد، بخش فانتزی داستان صرفا همان توضیحی است که در ابتدای داستان می‌شنویم، توضیحی که حتی در عالم واقع و در طالع‌بینی چینی گزاره‌ای نیست که بتوان به آن استناد کرد و در کل ما با فیلمی شلخته و دم‌دستی مواجه هستیم.
شوخی‌های بی‌مایه گربه‌ای
در بخش دیگر ماجرا یعنی بخش کمدی فیلم سال گربه هم اوضاع بهتر از بخش فانتزی آن نیست؛ بدیهی‌ترین اصل برای ساختن یک شوخی، مقدمه‌چینی و ساختن فضا و اصطلاحا آماده کردن مخاطب برای خنده گرفتن است. این اصل آن‌قدر بدیهی است که اگر خودتان نیز بخواهید در جمعی لطیفه‌ای تعریف کنید، ناخودآگاه مقدمه‌چینی می‌کنید و سپس به خود شوخی می‌رسید اما در فیلم سال گربه اصلا شاهد چنین مقدمه‌چینی‌هایی نیستیم. سراسر فیلم پر شده از شوخی‌های بی‌مزه‌ای که شاید در نزدیک به دو ساعت فیلم، نهایتا دو شوخی باشد که بتواند به معنای واقعی از مخاطب خود لبخند بگیرد. تا اینجای کار سال گربه نتوانسته از اولین اصل و مهمترین آنکه همه گونه‌های داستان را دربر می‌گیرد را رعایت کند و به همین خاطر مخاطب هنگام تماشای فیلم با داستانی شلخته و شوخی‌هایی بی‌مایه روبه‌رو است.
از شوخی‌های رکیک تا رابطه‌های خارج از عرف
سال گربه از همان ابتدای فیلم شوخی‌های خود را شروع می‌کند با خورده شدن قابله جهانگیر توسط گرگ، مردن پیرترین فرد روستا به خاطر نحسی جهانگیر و همین‌طور این شوخی‌های بی‌مزه تا آخر فیلم ادامه پیدا کرده، فرصتی برای به‌اصطلاح جا افتادن شوخی‌ها نمی‌دهد و این مساله، بزرگ‌ترین ضربه را به فیلم زده است. دیگر نکته مهم درباره شوخی‌های فیلم سال گربه، جنس شوخی‌های این فیلم است؛ جنس شوخی‌های این فیلم به گونه‌ای است که سال گربه را ابدا نمی‌توان یک کمدی خانوادگی دانست؛ بخش اعظمی از شوخی‌های این فیلم مملو از حرفهای رکیک، نشان دادن و استعمال مواد مخدر و حتی رابطه‌های خارج از عرف است. اگر سینمای ایران مبتنی بر یک نظام رده‌بندی سنی بود و سفت و سخت بر این نظام تاکید و آن را اجرا می‌کرد، حتما کمتر شاهد این بودیم که خانواده‌ها با ناآگاهی مطلق به تماشای این دست از فیلم‌ها بنشینند.
طالع‌بینی بدون هیچ قلاب ذهنی
سال گربه همان‌طور که پیش از این بررسی شد ازنظرکمدیف نه اثر موفقی است و نه اثری استاندارد اماهمان‌طور که سازندگان آن باور دارند سال گربه نه یک اثرصرفا کمدی که اثری فانتزی نیز به شمارمی‌آید.البته این نکته درستی است که هراثری دارای حقه‌های سینمایی باشد یا المانی غیرواقعی درداستان خود داشته باشد، می‌تواند وارد ژانر فانتزی شود اما نکته مهم‌تر این است که بخش فانتزی را فارغ از اینکه دنیایی وسیع باشد یا نقطه‌ای کوچک،چگونه به مخاطب ارائه می‌شود ومخاطب آیا می‌تواند آن را بپذیرد یا خیر؟ گفتن این نکته البته الزامی است اگر داستانی فانتزی بخواهد همراهی مخاطب را به دست بیاورد باید در پس مفهوم فانتزی که معرفی می‌کند قلابی برای وصل کردن ذهن مخاطب درواقعیت وجود داشته باشد.مانند آنچه در فرانچایز مردان سیاه‌پوش شاهد آن بودیم یا در فیلم من زمین رادوست دارم.به عنوان مثال درفیلم سال گربه که نام خودراازیکی ازسال‌های طالع‌بینی چینی برداشته است، شخصیت جهانگیرهشدارمی‌دهد که دراین سال کسی نزدیک من نیاید؛ اما برای این ویژگی هیچ قلاب ذهنی محکمی برای مخاطب ارائه نمی‌شود ومخاطب با اینکه فیلم گاه وبیگاه روی این‌عنصر فانتزی تاکیدمی‌کنداما نمی‌تواند آن را بپذیرد.
ابتذال ژانر کمدی
درمواجهه با فیلم‌های کمدی همواره این سؤال پیش می‌آید که هدف ازساختن یک فیلم کمدی چیست؟ آیا فیلمی که صرفا بتواند مخاطب خود را بخنداند، فیلم موفقی است؟ جواب این سوالات تا حد زیادی در نوع جهان‌بینی کارگردان و صاحب اثر قرار دارد؛ اما ایده‌آل ژانر کمدی آن است که پیش از آن که بخنداند، یک فیلم دغدغه‌مند باشد. البته باید گفت که این ایده‌آل چیز جدیدی نیست؛ اگر کمی آشنایی با سینمای کلاسیک و دنیای ادبیات داشته باشید، متوجه می‌شوید که آثار کلاسیک ژانر کمدی سینما همواره با نگاه به جامعه و نقدهای اجتماعی و سیاسی ساخته می‌شوند. در دنیای ادبیات نیز به همین ترتیب است. گویی این یک اصل در پدید آوردن آثار طنز یا کمدی بوده؛ به عنوان مثال در ادبیات ایران نیز شاهد مثال‌هایی هستیم مانند آثار عبید زاکانی که مملو از نقدهای اجتماعی زمانه خود است یا تلخک‌ها در دربار شاهان که همان‌طور که از اسم‌شان بر‌می‌آید یکی از وظایف‌شان گرفتن زهر انتقادهای اجتماعی بود تا بتوانند برای شاهان کاستی‌های اجتماعی را بازگو کنند. امروزه اما آثار کمدی‌ای را می‌بینیم که وظیفه اصلی خود را فراموش کرده‌اند و روی جنبه خنداندن مخاطب تکیه کرده‌اند که البته نتیجه این کار شده است مجموعه‌ای از شوخی‌های مبتذل. در سینمای ایران اما متاسفانه بیشتر شاهد ابتذال ژانر کمدی هستیم و یکی از نمونه‌های این ابتذال را می‌توان در فیلم سال گربه دید که درون آن همه جور شوخی بی‌مایه و ممنوع برای کودکان وجود دارد.
نزدیک «سال گربه» نشوید
درسینما هیچ وقت فروش بالا یا اقبال عمومی دلیلی بر کیفیت فیلم نیست؛همان‌طور که در این چند ماه اخیر شاهد بودیم که فیلمی مانند هاوایی یا همین سال گربه فروش بالایی داشته اما از کیفیتی حداقلی برخوردار هستند.دلیل این امر نیز یا به حجم گسترده تبلیغات این فیلم‌ها برمی‌گردد یا به خاطر ستاره‌ای که در این فیلم‌ها بازی می‌کند، مانند بازی بهرام افشاری در فیلم سال گربه که یادآور فیلم فسیل است. نکته دیگر اینکه اگر به دنبال فیلمی خانوادگی می‌گردید تا ساعاتی مفرح را برای خانواده خود بسازید ابدا نزدیک فیلم سال گربه نشوید؛ مگر اینکه با فروش و استعمال مواد مخدر و مسکرات، شوخی‌های سخیف یا حتی روابط خارج از عرف مشکلی نداشته باشید! خلاصه اینکه فیلم سال گربه اگر در این مدت توانسته به موفقیت‌هایی در فروش دست پیدا کند تمام، مدیون شهرت شخص بهرام افشاری است که این روزها در اوج فعالیت حرفهای خود به سر می‌برد وگرنه این فیلم از نظر داستان که مهمترین بخشی از هر فیلمی است، نقطه قوتی ندارد.
منبع: جام جم آنلاین
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۱۶۶۹۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بازگویی مشکلات و دغدغه‌های روز جامعه اولویتم در اجرای نمایش است
ایسنا/خراسان رضوی کارگردان نمایش «میتینگ» گفت: امروزه نمایشی که به روی صحنه می‌رود باید حرف دل مردم باشد، همیشه در نمایش‌هایم اولویتم دغدغه‌های امروزه جامعه و مردم بوده است و تلاش کرده‌ام تا نمایش‌هایی را روی صحنه ببرم که حرف جامعه در آن زده شود.
محمدرضا اربابی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: این نمایش ژانری کمدی دارد و به اتفاقاتی که در یک دانشگاه رخ می‌دهد، می‌پردازد. در واقع این نمایش نشان‌دهنده بخشی از جامعه و عده‌ای از انسان‌ها است که شخصیت‌های نمایش به تعریف آن می‌پردازند.
وی در خصوص عوامل این نمایش اضافه کرد: در نمایش میتینگ بازیگران جوان در کنار هنرمندان پیشکسوت و با سابقه تئاتر مشهد به روی صحنه می‌روند. گروه از اواخر سال گذشته تمرینات خود را آغاز کرد و در حال حاضر با تلاش شبانه‌روزی ۲۰ شب نمایش را روی صحنه بردیم.
اربابی با اشاره به واکنش و بازخوردهای نمایش خود گفت: در این چند شب اجرا استقبال‌ها بسیار خوب و راضی‌کننده بوده است، همچنین اساتیدی که به دیدن نمایش آمدند بسیار راضی بودند و با توجه به اینکه نمایش در دل مافیا اتفاق می‌افتد، تحلیل‌های جامعه‌شناسی و روانشناسی زیادی از نمایش داشتند.
وی افزود: مخاطب عام نیز به خوبی توانسته بود با نمایش ارتباط برقرار کند، علاوه بر نظرات مثبت نقدهایی بر نمایش وجود داشت که همگی بسیار محترم هستند در مجموع با استقبال مخاطبان و فروش بالای نمایش از عملکرد تیم و گروه نمایش راضی هستم و خوشحالم که مورد قبول مخاطب قرار گرفته است.
کارگردان نمایش «میتینگ» با بیان اینکه همیشه تلاش کرده‌ام تا نمایش‌هایی را روی صحنه ببرم که حرف جامعه در آن زده شود، خاطرنشان کرد: پس از پایان هر نمایشی، نمایشنامه‌های مختلفی را مطالعه می‌کنم که حرف امروز و دغدغه جامعه باشد و بتوانم با آن ارتباط برقرار کنم حتما آن را انتخاب و اجرا می‌کنم.
اربابی اضافه کرد: امروزه نمایشی که به روی صحنه می‌رود باید حرف دل مردم باشد؛ اجرای نمایش‌هایی مانند «هملت» و «اوتولو» زمانی می‌تواند موفق باشد که بر اساس نیازهای امروز جامعه، نه دغدغه‌های جامعه گذشته باشد. همیشه در نمایش‌هایم اولویت‌ام دغدغه‌های امروزه جامعه و مردم بوده است.
اجرای تئاتر کمدی با ریسک بالایی همراه است
وی با بیان اینکه نمایش میتینگ یک کار کمدی است و اجرای آن ریسک بالایی داشت، اظهار کرد: تقریبا در بیشتر ژانرها مانند مذهبی و یا تاریخی نمایشی را اجرا کرده‌ام و نمایش میتینگ دومین کاری کمدی من بود. اولین سابقه کار کمدی‌ام به نام پرواز ۷۳۷ بود که در یزد به روی صحنه بردم.
کارگردان نمایش «میتینگ» با بیان تجربه کاری کمدی افزود: اجرای نمایش کمدی سخت و خوب است، اجرای نمایش کمدی میتینگ با سابقه کاری که داشتم به نوعی ریسک بود. اجرای نمایش کمدی و خنداندن مخاطب در هر دوره ای کار سخت و مشکلی است، چرا که باید برای خنداندن مخاطب موقعیت کمدی ایجاد کرد که کار دشواری است.
اربابی اضافه کرد: اجرای نمایش میتینگ تجربه‌ای متفاوت بود و سعی می‌کنم برای تئاتر بعدی یک نمایش کمدی سیاه را انتخاب کنم تا بتوانم خودم را به چالش بکشم و کارهای مختلفی را در ژانرهای متفاوت به روی صحنه برده باشم.
وی در خصوص جایگاه تئاتر مشهد خاطرنشان کرد: به‌عقیده من فضای تئاتر مشهد به نوعی پراکنده و حمایت از نسل جوان کمتر است، در حالیکه باید به جوانان فرصت دیده شدن را بدهیم. حمایت برخی از اساتید نیز به دلیل حضور نسل جوان در تئاتر است که بسیار ممنون آنها هستم.
اساتید تئاتر باید از نسل جوان حمایت کنند
کارگردان نمایش «میتینگ» با اشاره به اینکه اجرای تئاتر در مشهد کار دشواری است، عنوان کرد: با توجه به اینکه مشهد شهری مذهبی بوده اجرای نمایش نیز کار دشواری است. اساتید باید از نسل جوان حمایت کنند نه اینکه روبه روی آنها بایستند.
اربابی در پاسخ به این سوال که آیا می‌توان شاهد اتفاقات خوبی در سال جدید برای تئاتر مشهد بود یا خیر، گفت: قطعا می‌توان سال خوبی را برای تئاتر مشهد پیش‌بینی کرد؛ چراکه نمایش‌های روی صحنه کیفیت بالایی دارند و نسل جوان بیشتر از گذشته در تئاتر حضور دارند. در این ایام نمایش‌هایی با حضور نسل جوان دیده‌ام که به نظرم می‌توان امسال و سال آینده در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر چند نماینده از مشهد حضور داشته باشد.
وی تصریح کرد: گروه ما نیز در حال رایزنی است تا نمایش میتینگ را با شکلی مدرن شده در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به روی صحنه ببرد.
یکی از مشکلات تئاتر حضور بازیگرانی است که تخصص کافی را ندارند
رضا سپهر، بازیگر تئاتر میتینگ نیز در خصوص ایفای نقش در نمایش «میتینگ» اظهار کرد: در این نمایش عهده‌دار ایفای نقش «پرور» هستم که یکی از کاراکترهای اصلی نمایش است. پرور دارای شخصیتی متعارض و در واقع به گونه‌ای آفتاب‌پرست است که مسئولیت حراست و سلف دانشگاهی به نام دارقوزاباد را برعهده دارد.
این بازیگر تئاتر افزود: دانشگاهی که بخش کوچکی از جامعه محسوب می‌شود و نماد افرادی دو رو است که ظاهر و باطنی متفاوت دارند و دانشجویانی که در آنجا تحصیل می‌کنند دانشجویانی روشنفکر نیستند و به راحتی تحت تاثیر قرار می‌گیرند که در آخر کاراکتر پرور با رانت و قدرتی که دارد تصمیم‌گیرنده دانشگاه می‌شود.
وی با بیان اینکه حضور عوامل برجسته دلیلی برای ترغیب ایفای نقش در این نمایش بود، گفت: کارگردان نمایش آقای محمدرضا اربابی هستند و نمایشنامه توسط آقای عباس جانفدا نوشته شده است و دیگر عوامل نمایش که جزو افراد با سابقه تئاتر مشهد هستند، در تصمیمم برای حضور در این نمایش بسیار تاثیرگذار بود.
این بازیگر تئاتر با اشاره به اینکه واکنش‌ها نشان می‌دهد که به خوبی از عهده ایفای نقش برآمده‌ام، بیان کرد: بر اساس مشورت‌هایی که صورت گرفته بود ایفای نقش این کاراکتر به من پیشنهاد شده بود و باتوجه به نوع کمدی نمایش و دیالوگ قرار بر این شد تا نقش پرور را اجرا کنم که خوشبختانه به خوبی توانستم از عهده اجرای آن بربیایم و اساتید و پیشکسوتانی که نمایش را دیده‌اند از ایفای نقش بسیار راضی بودند.
سپهر ادامه داد: تمام تلاشم بر این بود که به خوبی کاراکتر پرور را معرفی کنم و خوشحالم که این کار به خوبی انجام شد، همچین در اجرای کمدی نمایش، برقراری ارتباط کلامی و جذب مخاطب به خوبی انجام گرفت.
وی در پاسخ به این سوال که چه چیزی باعث شد تا عهده‌دار نقش شخصیت پرور در نمایش شود، گفت: مهمترین دلیلی که باعث شد در ایفای نقش پرور مصمم شوم تضادی است که میان کاراکتر نمایش با شخصیت اصلی من وجود دارد؛ پرور شخصیتی است که نقاب بر چهره دارد، در حالیکه در واقعیت شخصیتی متعارض با این کاراکتر دارم و از دو رویی پرهیز می‌کنم.
این بازیگر تئاتر ادامه داد: وجود این چالش‌ها باعث شد تا برای اجرای این شخصیت مصمم شوم و در نمایش ایفای نقش کنم و خرسندم که با این کار توانستم سهم کوچکی در این موفقیت داشته باشم.
سپهر خاطرنشان کرد: نمایش میتینگ اولین تجربه کاری من با آقای اربابی است، ایشان کارگردان جوان و با ذوقی هستند که اخلاق حرفهای را به خوبی رعایت می‌کنند. یکی دیگر از نکات مثبت آقای اربابی نسبت به دیگر کارگردانان تعاملی بود که با پیشکسوتان نمایش داشتند، او به عنوان کارگردان پذیرای ایده و پیشنهاداتی که از سوی گروه ارائه می‌شد بود.
وی افزود: آرامشی که توسط کارگردان کار در گروه برقرار می‌شد بسیار حائز اهمیت است؛ برخلاف کارگردانان دیگری که با ادبیات نامناسب استرس بیشتری به بازیگران وارد می‌کنند، ایشان با متانت آرامش را در گروه حاکم می‌کرد و من از کار در کنارش لذت بردم.
نمایش‌های روی صحنه مشهد به سمت رئالیست بودن پیش رفته‌اند
این بازیگر تئاتر در خصوص جایگاه تئاتر مشهد گفت: کیفیت نمایش‌های روی صحنه بهتر ازسال‌های گذشته است و نمایش‌ها به سمت رئالیست پیش رفته‌اند و می‌توان گفت نسبت به نمایش‌هایی که قبلا اجرا می‌شد شاهد رشد هستیم، اما متاسفانه از لحاظ کیفیت متن و نمایشنامه‌ها در این چند سال افت قابل توجهی را شاهد بوده‌ایم.
سپهر با اشاره به تنوع ژانرهای مختلف نمایش‌های روی صحنه مشهد، بیان کرد: مشهد قطب دوم تئاتر کشور است، در طول این سال‌ها شاهد آثار متنوعی در ژانرهای مختلف هستیم که هر نوع سلیقه‌ای را پوشش می‌دهد، اما در این میان کارگردان معدودی هستند که به واسطه شهرت و یا بازیگران، نمایش‌هایشان فروش خوبی دارد و دیده شده‌اند.
تربیت نابازیگر در کارگاه‌های آموزشی نامعتبر
وی با بیان اینکه برگزاری کلاس‌های آموزشی توسط افراد بی‌سابقه باعث لطمه به تئاتر می‌شود، اظهار کرد: متاسفانه کارگاه‌ها و کلاس‌های آموزش بازیگری برگزار می‌شود که به جز تعدادی اکثرا توسط اساتیدی که تخصص ندارند اداره می‌شوند و به ظاهر بازیگر آموزش می‌دهند که در واقع اینگونه نیست.
این بازیگر تئاتر خاطرنشان کرد: به عقیده من افراد که وارد حیطه بازیگری می‌شوند باید پس از گذراندن کلاس‌های آموزشی در بخش‌های کوچکتر شروع به کار کنند و پس از آن در بلک باکس‌ها ایفای نقش کنند تا پس از کسب تجربه‌های بیشتر وارد سالن اصلی تئاتر شوند.
بازگیری تئاتر نیازمند استعداد و مطالعه کافی است
سپهر افزود: بسیاری از بازیگران کار اولی با رانت و مافیا در نمایش‌های اصلی نقشی را ایفا می‌کنند، در صورتیکه بازیگری نیازمند استعداد و مطالعه کافی است و اگر هوش بازیگری نداشته باشیم، نمی‌توانیم در قاب صحنه باقی بمانیم.
انتهای پیام
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان